صرع یک اختلال عصبی مزمن و بلندمدت است که معمولا با تشنج همراه است. علت صرع به صورت دقیق قابل تشخیص نیست ولی صرع در برخی افراد به دلیل آسیب مغزی، سرطان مغز، سوء مصرف دارو و الکل و دلایل دیگر ایجاد می‌شود

بیماری صرع چیست؟

اکثر افراد با واژه صرع و تشنج آشنایی دارند. صرع یا اپی‌لپسی جزو بیماری‌های شایع مغز و اعصاب به شمار می‌رود. صرع یک اختلال مزمن است که علامت اصلی آن تشنج‌های پی در پی است.

منظور از تشنج های تکرار شونده این است که با یک بار تشنج در فرد، تشخیص صرع داده نمی‌شود و همچنین اگر عوامل محرک ایجادکننده خاصی برای تشنج وجود داشته باشد (مانند قند خون یا کلسیم پائین) در این صورت نیز به آن بیماری صرع گفته نمی‌شود.

لازم به ذکر است که صرع یک اختلال روانی، مسری یا واگیردار و در دسته بیماری‌های ارثی محسوب نمی‌شود. صرع یک اختلال در عملکرد فیزیولوژیک قشر مغز است که به صورت تشنج دیده می‌شود.

در زمان تشنج چه اتفاقی می افتد؟

عملکرد سلول‌های مغزی از طریق هدایت جریان الکتریکی است و از طریق این جریان الکتریکی، اعمال مختلف قسمت‌های مختلف مغز و بدن هماهنگ و تنظیم می‌شود.

اگر جریان الکتریکی سلول‌های خاکستری یا قشر مغز مختل شود و به‌طور همزمان، غیر طبیعی و ناگهانی تخلیه الکتریکی در قسمتی از سلول‌های قشری مغز اتفاق بیافتد، فرد دچار تشنج می‌شود و بسته به اینکه کدام قسمت و یا قسمت‌هایی از مغز دچار این اختلال شود، شکل و نوع تشنج متفاوت است.

بیماری صرع و تشنج

تجسم کنید که یک گروه نوازنده در یک ارکستر قطعه آهنگ موزون را می‌نوازند. هر نوازنده باید در زمان مشخص یک نت خاص با ریتم مشخص را اجرا کند. حال اگر یک نفر یا تعدادی از نوازنده‌ها در نواختن و اجرای نت مربوط به خود اشتباه کنند، تمام نظم آهنگ به هم می‌ریزد. می‌توان گفت این مسئله مشابه اتفاقی است که در یک حمله تشنج می‌افتد.

انواع صرع را بشناسید

صرع انواع مختلفی دارد که با توجه به خصوصیات، نوع تشنج و نیز تغییرات نوار مغزی طبقه‌بندی می‌شود.

دو دسته کلی از انواع صرع عبارتند از:

• صرع منتشر
• صرع کانونی

صرع منتشر (ژنرالیزه Generalized)

در این نوع صرع، تخلیه الکتریکی غیرطبیعی در قشر مغز هنگام تشنج مغزی اتفاق می‌افتد و در نتیجه فرد هوشیاری خود را از دست می‌دهد. دلیل نامگذاری این نوع صرع به صرع منتشر نیز همین ویژگی آن است.

این نوع صرع انواع مختلفی دارد. بعضی از انواع آن که شایع‌تر هستند، عبارتند از:

• صرع تونیک-کلونیک
• صرع ابسانس
• صرع میوکلونیک، آتونیک و تونیک

صرع تونیک کلونیک

اکثر مردم با این نوع صرع بیشتر مواجه می‌شوند. در این نوع صرع حرکات غیر ارادی اندام‌ها ایجاد می‌شود، فرد هوشیاری خود را از دست می‌دهد و ممکن است لب‌ها، مخاط دهان و یا زبان خود را گاز بگیرد و ترشحات کف آلود دهان وجود داشته باشد.

مدت زمان تشنج کوتاه است ولی پس از آن فرد به خواب می‌رود که ممکن است تا نیم ساعت طول بکشد و بعد از آن به تدریج هوشیاری خود را به دست می‌آورد. در هر سنی ممکن است این فرم تشنج صرعی دیده نشود.

صرع ابسانس

در این نوع حمله صرع فرد ارتباط خود را برای چند ثانیه با اطراف از دست می‌دهد ولی حرکات غیر ارادی وجود ندارد و پس از سپری شدن مدت زمان تشنج صرع فعالیت قبلی خود را ادامه می‌دهد. به طور مثال هنگام صحبت کردن یا نگاه کردن به تلویزیون برای مدت بسیار کوتاهی متوجه اطرافیان و محیط نمی‌شود. تشنج در کودکان بیشتر به دلیل این نوع اختلال صرع است.

صرع میوکلونیک، آتونیک و تونیک

این نوع از صرع‌ها با وجود علائم بالینی متفاوت، وجه مشترک آنها تخلیه الکتریکی غیرطبیعی از کل قشر مغز در حین حمله تشنجی است.

صرع کانونی (موضعی یا پارشیال)

صرع کانونی یا موضعی انواع مختلفی دارد که مهمترین آن‌ها صرع کانوی ساده، صرع پارشیال مرکب و صرع موضعی منتشر ثانویه می‌باشد.

همان‌طور که از نام صرع کانونی مشخص است، در قسمتی از مغز، کانون تشنج وجود دارد و بسته به اینکه آن قسمت از مغز چه عملکردی داشته باشد، علائم بالینی و فرم تشنج متفاوت است. به طور مثال اگر کانون تشنج در ناحیه بینایی باشد ممکن است تشنج فرد به صورت اختلال و توهمات بینایی گذرا رخ دهد.

در فرم صرع موضعی منتشر ثانوی، هوشیاری فرد مختل می‌شود و در ضمن علائم خاصی به صورت حرکات غیر ارادی تکرار شونده به نام اتوماتیسم نیز خواهد داشت.

میزان شیوع صرع

صرع در بین بیماری‌های شایع مغز و اعصاب رتبه چهارم را دارد و در جوامع مختلف دنیا دیده می‌شود ولی میزان شیوع صرع در جوامع مختلف بین ۵% تا ۳% در صد جمعیت همان جامعه، متفاوت است.

مریضی صرع در تمام رده‌های سنی دیده می‌شود، گرچه صرع در کودکان و افراد سالمند شیوع بیشتری داشته و در زنان و مردان تقریبا به یک نسبت دیده می‌شود. تخمین زده شده (طبق آمار موجود) که در حال حاضر ۶۵ میلیون نفر مبتلا به صرع در دنیا وجود دارد.

علت مریضی صرع چیست؟

در حدود دو سوم موارد علت اصلی صرع مشخص نیست (که به آن صرع ناشناخته یا ایدیوپاتیک گفته می شود). در بقیه موارد نیز، دلایل وقوع صرع متفاوت است.

به‌طور کلی دلایل صرع موارد زیر است:

• مشکلات عروقی (سکته مغزی، عروق غیرطبیعی و …)
• ناهنجاری‌های مادرزادی مغز و ضربه مغزی
• تومورهای مغزی
• بیماری‌های تحلیل‌برنده یا دژنراتیو
• عفونت‌های مغزی مانند آلزایمر

اما علت ابتلا به صرع در سنین مختلف متفاوت است.

مثلا صرع در کودکان می‌تواند علت‌های ایدیوپاتیک (ژنتیک)، علل مادرزادی و ناشی از عفونت باشد. درحالی‌که دلایل صرع در بزرگسالان مواردی نظیر مشکلات عروقی، تومورها و بیماری‌های تحلیل برنده مغز است.

از میان این عوامل، عفونت‌ها و ضربه‌های مغزی جزو دلایل شایع صرع به شمار می‌روند.

علت تشدید تشنج در افراد مبتلا به صرع

دلایلی که منجر به تشنج شدید در افراد مبتلا به صرع می‌شود عبارتند از:

• عدم رعایت بهداشت خواب (کم‌خوابی، بی‌خوابی و …)
• عدم رعایت بهداشت تغذیه (گرسنگی، کم‌خوری و …)
• عدم رعایت بهداشت روانی (استرس، خشم و هیجان)
• عدم رعایت بهداشت جسمی (خستگی مفرط، کم آبی، بیماری‌هایی مانند تب، سرما‌خوردگی و …)
• استفاده از مواد مخدر یا محرک

نحوه تشخیص صرع به چه صورت است؟

مهم‌ترین نکته‌ای که در تشخیص صرع باید به آن توجه کرد، علائم و شرح حال بیمار است. بر اساس این موارد، تشخیص صرع توسط متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شود.

برای تایید تشخیص و بررسی تغییرات الکتروفیزیولوژیک باید از بیمار نوار مغز گرفته شود و برای بررسی و یافتن علت اصلی صرع انجام تصویربرداری مغز و آزمایشات خونی مرتبط، ضروری است.

در مواردی که از نظر تشخیص بالینی هنوز تردید وجود دارد از LTM استفاده می‌شود.

تشخیص بیماری صرع

روش های درمان صرع

درمان اولیه و اصلی صرع، درمان دارویی است. انواع زیادی از داروهای ضد صرع (نسل قدیم و جدید) وجود دارند که بر حسب نوع تشنج، تعداد تشنج، زمان تشنج، سن و جنس فرد مبتلا و معاینات بالینی و پاراکلینیک توسط متخصص مغز و اعصاب انتخاب و تجویز می‌شود.

طول مدت درمان و مصرف منظم داروها در درمان تشنج بسیار مهم است. نوع و علت صرع، معاینه بالینی و یافته های پاراکلینیک، تعیین‌کننده مدت زمان درمان است. طول مدت درمان صرع معمولا بین ۲ تا ۵ سال است. مصرف نامنظم یا قطع قبل از موعد دارو، باعث بروز و تکرار تشنج می‌شود.